Derinin en üst (boynuzsu) tabakası, saç ve tırnaklarda dermatofit denilen, mikroorganizmaların meydana getirdiği enfeksiyondur. Dünyanın her tarafında sık görülen bu enfeksiyonlar tüm deri hastalıklarının % 4-8’ini oluştururlar. Mantar enfeksiyonu her yaşta görülebilmekle beraber bazı tipleri belli yaş gruplarında daha sık ortaya çıkmaktadır. Ortamın ve derinin nemli olması, bağışıklık sisteminin baskılanması mantar enfeksiyonlarının ortaya çıkışını kolaylaştırmaktadır. Etkilenen bölgede kaşıntı ve kızarıklık, halka şeklinde lezyonlar, koyu veya açık renkli değişik alanlar gibi bulgular vermektedir. Mantar enfeksiyonları özellikle ayak parmak aralarında kasıklar memealtı gibi sıklıkla terli kalan bölgelerde daha çok yerleşir. Saçlarda dökülmelere neden olabilir.
Mantar enfeksiyonları nasıl bulaşır?
İnsandan insana, hayvandan insana ve doğadan insana geçebilirler. Direkt temas ve ortak kullanılan eşyalar (tarak, iç çamaşırı, terlik vs.) sık bulaşma yollarıdır.
Mantar enfeksiyonları kaç tiptir? Hangi bölgeleri tutar?
Mantarın tipine göre deride 3 tip mantar enfeksiyonu gözlenir
I. Dermatofitozlar
En sık görülen mantar infeksiyonlarıdır. Dermatofitler içinde 3 tür yer almaktadır. (Trikofitonlar, mikrosporumlar ve epidermofitonlar). Dermatofitler insanlara topraktan hayvanlardan veya insanlardan bulaşır . Sadece derin in en üst cansız tabakasında yaşarlar. Nemli ortamlar mantarların çoğalmasını kolaylaştırır . Dermatofit enfeksiyonları genellikle yetişkinlerde ortaya çıkarken bunun istisnası tinea capitis genellikle çocuklarda gözlenir.
a.Tinea kapitis: Saçlı derinin bazen de kaş ve kirpiklerin mantar enfesksiyonudur.
Genellikle 2 mm-3 cm çapında, bir veya birkaç adet, yuvarlak veya oval, eritemli, kepekli, üzerindeki saçlar dökülmüş plaklar şeklindedir.
b. Tinea barbae (Sikozis paraziterya): Yüz ve boyunda, öncelikle sakal bölgesi ve çevresindeki deride yerleşen, mantar infeksiyonudur. Hemen her zaman erkeklerde görülür.
c. Tinea fasiyalis: Yüzde yerleşen, tinea barbae dışındaki dermatofit infeksiyonlarıdır. En çok çocuklarda görülür.
d. Tinea korporis: Gövde, kol ve baaklarda yerleşen mantar enfeksiyonudur. Çoğu kez eritemli papül şeklinde başlar ve daha sonra klasik halka şeklini alır. Lezyon çevreye doğru genişlerken orta kısmı daha açık renk alır.
e. Tinea kruris (Tinea inguinalis): Tinea kruris kasık, pubis, perine, perianal bölge va kalçaları etkileyen mantar enfeksiyonudur. Genellikle erişkin yaştaki erkekelerde daha sık görülmekle birlikte kadınlarda da görülebilmekedir. Sıcak iklimli bölgelerde daha sıktır.
f. Tinea pedis :Ayakta görülen dermatofit infeksiyonudur. Sık karşılaşılan deri hastalıkları arasında yer alır
Ayak parmak araları, ayak iç kısım ve ayak tabanında kaşıntı ile karakterizedir.
g. Tinea manuum : Elde yerleşen mantar infeksiyonudur. Genellikle ayak mantarına eşlik eder, yalnız başına da olabilir, genellikle tek taraflı tutulum olması yada asimetrik olması dikkat çekicidir.
h. Onikomikoz tırnağın dermatofit, maya ve dermatofit dışı küf mantarları ile enfeksiyonudur. Yavaş ve kronik seyirlidir. Tanı yöntemlerinin daha iyi olmasının yanısıra , fazla yıkanma alışkanlığı, kozmetikler, manikür pedikür alışkanlığı, otak kullanım alanları-spor salonu yüzme havuzu hamam- antiyotik kullanımının yaygınlaşması, immunsupresif hastaların artması onikomikozun artış nedeni olarak gösterilmektedir.
II. Pitriazis versikolor (Tinea versikolor)
En sık boyun, omuz, göğüs bölgesi ve ekstremitelerin proksimal kısımlarında yerleşir. Açık kahverenginden siyaha kadar değişen tonlarda veya açık renkli kepekli yamalar şeklinde olabilir.
III. Kandidiazis (Monilyazis)
Mukoza ve deri eklerini tutabilen maya mantarı infeksiyonudur.. Etken çoğunlukla Candida albikans’tır, Kandida infeksiyonu bazı kolaylaştırıcı faktörleri olanlarda daha sıktır. Yeni doğan ve süt çocukluğu dönemleri, yaşlılık, hamilelik predispozisyon yaratan fizyolojik faktörlerdir. Bunun dışında ilaç kullanımı (özellikle antibiyotikler), travma, oklüzyon, nütrisyonel bozukluklar, diabet ve immünsüpresyona yol açan durumlar kandida infeksiyonuna eğilimi arttırır.
Nasıl teşhis edilir?
Tanı mantarın ciltte oluşturduğu değişiklerin tanınması ile konmakla birlikte kesin tanı mikroskopla alınan parçaların incelenmesi ile konur. Ciltten alınan kazıntı ayrıca laboratuara gönderilerek kültürde üremesi değerlendirilebilir.
Mantar enfeksiyonundan nasıl korunabilirim?
Korunmada kişisel bakım çok önemlidir. Deri temiz ve kuru tutulmalıdır. Ciddi ve uzun süreli infeksiyonlarda hekime başvurulmalıdır. Tedavi edilmediği zaman üzerinde bakterilerin üremesi ile ikincil bakteriyel infeksiyonlar olabilir.
Mantar enfeksiyonları nasıl tedavi edilir?
Yüzeyel mantar hastalıkları tedaviye oldukça iyi yanıt verirler. Mantarın tuttuğu bölgeye göre topikal (krem) veya sistemik (ağızdan tablet) tedavileri verilebilir.