Güneşe bağlı lekeler farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bunlardan en sık görüleni halk arasında gebelik lekesi, gebelik maskesi adıyla da bilinen melasmadır.
Melazma güneşe maruz kalan bölgelerde, özellikle yüzde ortaya çıkan, deride renk koyulaşması ile seyreden ve nispeten yaygın olarak gözlenen bir hastalıktır. Özellikle UV ışınlarının yoğun olduğu bölgelerde yaşayan, koyu tenli kadınlarda daha sık rastlanmaktadır.
Melazmanın kesin nedeni bilinmemeke birlikte gebelik, doğum kontrol hapları, genetik, güneşe maruz kalma, kullanılan bazı kozmetik ürünler, tiroid fonksiyon bozukluğu, ve antiepileptik ilaçlar gibi bir çok faktör ortaya çıkmışından sorumlu olabilmektedir. Melazma gebe kadınların yaklaşık %75 inde ortaya çıkmaktadır ve gebelik ile ilgili en rahatsız edici kozmetik değişikliktir.
Gebelik veya oral kontraseptif kullanımı ile ilgili olmayan idiyopatik melazma da hafif hormonal değişiklikler veya yumurtalıklarla ilgili fonksiyon bozuklukları hastalığın ortaya çıkışından sorumlu olabilmektedir. Melazma erkeklerde de görülebilir, kadınlarla aynı klinik ve histolojik özellikleri gösterir ama hormonal faktörlerin rolü erkeklerde çok belirgin değildir.
Hastalığın tanısı klinik bulgularla konur. Melazma hastalarında tipik olarak yüzde (yanaklar, alın, üst dudak ve çeneyi ) yerleşen yama şeklinde koyu renkli lekeler vardır.
Melazma melanin pigmentinin derideki yerleşimine göre epidermal, dermal ve mixed olarak sınıflandırılır. Pigment hücreleri epidermal yerleşimli ise Wood ışığı altında leke koyulaşırken, dermal yerleşimli olduğu durumlarda renk değişimi gözlenmez. Mixed olan tipinde ise bazı alanlarda renk koyulaşırken bazı alanlarda rengin değişmediği gözlenir. Gün ışığında epidermal form açık kahverengi, mixed tip koyu kahve rengi, dermal tip ise mavi-gri olarak gözlenir. Epidermal form renk açıcı tedavilere ve kimyasal soyma işlemine daha iyi yanıt vermektedir.
Tedavi
Melasma tedavisi hastalığın kronik ve tekrarlayıcı özelliği nedeni ile zordur. Hastalığı kontrol etmek için uzun dönem topikal renk açıcı tedaviler uygulanması ve maksimum güneş korunması sağlanması gerekmektedir. Gebeliğe bağlı melasma genellikle 1 yıl içinde gerilemekle birlikte bazı alanlarda koyu renki lekeler kalabilmektedir.
Melasmanın tedavisi için genellikle renk açıcı ajanlar ve kimyasal peeling önerilmektedir. Hangi tedavi uygulanırsa uygulansın mutlaka yüksek koruma faktörlü güneş koruyucular bu tedaviye eklenmelidir. Etkinin arttırılması için hem UVA hem de UVB ye karşı koruyucu ajanlar içeren ürünlerin kullanılması gerekmektedir. Güneşten korumayı arttırmak için geniş kenarlı şapkalar ve şemsiye gibi ek önlemler de kullanılmalıdır.
Renk açıcı olarak genellikle hidrokinon, azeleik asit, tretinoin ve kojik asit kullanılmaktadır. Bu ajanların kombine kullanımı ile başarı şansı artabilmektedir. Kimyasal peeling- renk açıcı ajanlara yanıt vermeyen orta veya şiddetli melasması olan hastalarda yapılabilecek bir işlemdir. Derinin kontrollü olarak soyulmasını tarif eden bu işlemde genellike meyve asitleri kullanılmaktadır. Son yıllarda deriye renk veren melanin pigmentinin sentezini enzimatik olarak engelleyen enzimatik peeling yapıcı ajanlarla iyi sonuçlar elde edilebilmektedir. Bazı durumlarda lazer tedavisi etkili olmakla birlikte çok yaygın olarak kullanılmamaktadır
Prof. Dr. Nilgün ŞENTÜRK