Belirtileri nelerdir?

Sedefin klasik yarası deriden kabarık, pullu, daire veya oval şekilde kenarları keskin sınırlıdır. Pullanma gümüşi veya beyaz renktedir. Yara üzerindeki pullar künt bir cisimle kazındığında tabaka tabaka kalkaarak, toz gibi bir beyazlaşma olur, buna ” mum lekesi belirtisi” denir. Pullanmalar kaldırıldıktan sonra yara üzerinde küçük kanama odakları görülür. Deri yaralarının çok tipik olması nedeniyle tanı koymak oldukça kolaydır.
Sedef hastalığının şiddeti, görüldüğü bölgeler ve görünüşü, çeşidine bağlı olarak değişiklik gösterir. En sık görülen formu plak tipi sedef olup deride, özellikle diz, dirsek,sırtta ve kuyruk sokumunda deriden kabarık, kırmızı üzeri kepekli plaklar şeklinde ortaya çıkar. Ama hastalığın tüm vücut­ta görülebileceği akılda tutulmalıdır. Lezyonlar küçük su damlası boyutlarından çok büyük çaplara kadar çeşitli büyüklükte ola­bilir. Bu lezyonlann büyüyüp birleşmesiyle tüm vücudu etkileyen (eritrodermik ya da genelleşmiş) sedef hastalığı formu or­taya çıkabilir. Eritrodermi gibi sıklıkla yanlış te­davi sonucu gelişen komplikasyonlar ve sedef hastalığı artriti dışında, hasta­ların genel durumu iyidir.

• Plak tipi sedef (psoriazis) : Hastalığın en sık görülen türüdür. Diz ve dirseklerde kızarık, üzeri kepekli kırmızı plaklar şeklindedir.
• Ters (inverse) sedef : Sıklıkla koltuk altı, kasıklar, meme altı gibi derinin katlanma yerlerinde ortaya çıkar. Bu bölgelerde yerleşen egzemalardan ayrımı yapılmalıdır. Eğer sedef, kasıklar, koltuk altı, ayak parmak arası, makat bölgesi veya göğüs altını tutarsa klasik gümüşi beyaz pullanma yerine nemli kırmızı plaklar görülür.
• Damla (guttat) tipi sedef : Özellikle çocuklarda görülen sedefin bu türünde lezyonlar tüm vücutta damla şeklinde veya madeni para büyüklüğünde ortaya çıkarlar.
• Palmoplantar (el avuç içi – ayak tabanı) sedef: Avuç içi ve ayak tabanını etkileyen sedefin iki farklı tipi vardır: lezyonlar ya kırmızı üzeri kepekli plaklar şeklinde yada kızarık zeminde sivilce benzeri püstüler yaralar şeklindedir. Bu şekle püstüler psoriasis denir. Bu tip çok inatçıdır ve yıllarca sürebilir.

• Saçlı deri sedefi: Sedef hastalığının saçlı deriyi etkilemesi oldukça sıktır. Ciltte olduğu gibi saçlı derinin tamamını veya sadece küçük bir alanını tutabilir. Yoğun kepeklenme tarzında pullanma yapabilir. Ayrıca sedef hastalığında saçlar kökte birbirine yapışık değildir ve çekildiklerinde yağlı bir kabuk kalkmaz. Sedef hastalığı saç dökülmesine neden olmamakla birlikte, hastalıklı bölgede kaşıntıya, kolay kanamaya ve saçlı derinin kurumasına neden olur.
• Tırnak sedefi, Tırnak psoriazisi, Psoriatik tırnak^). Bazı hastalarda tırnaklar da etkilenebilir. Bu durum, sedef hastalığı olanlarda % 10-78 oranda rastlanır. Tırnak sedefi, vücudun başka bölgelerine yerleşmiş sedef lezyonları ile birlikte görülebileceği gibi sadece tırnaklarla da sınırlı olabilir. Eğer sedef hastalığı sadece tırnakları etkilemişse ve deri yaraları mevcut değilse tanı koymak zordur. Sedef hastalığında el tırnakları %50, ayak tırnakları %35 oranında tutulur. Tırnaklarda toplu iğne başı büyüklüğünde çukurcuklar, tırnakta kalınlaşma ve altında kalın pullanma, tırnağın uç kısmının tırnak yatağından ayrılması, sarı veya kahverengi renk değişiklikleri görülebilir. Tırnak psoriazisini artıran faktörler arasında, uzun tırnak, protez tırnak, kutikulayı koparmak, tırnak altındaki debrisi kaldırmak, irritanlar ve mantar enfeksiyonları sayılabilir. Psoriatik tırnak, hem hasta hem de hekim açısından sıkıntılara sebep olan, tedavisi oldukça güç bir sedef formudur. Tedaviye başlamadan önce sedef tırnağının mantar tırnağından ayırıcı tanısı yapılmalıdır.

Sedef Hastalığının Özel Şekilleri

• Eritrodermik sedef : Sedef hastalığının vücut yüzeyinin %80’inden daha fazlasını tuttuğu yaygın ve ağır bir şeklidir. Sedefin tüm belirtileri bulunmakla birlikte kızarıklık en belirgin bulgudur. Hastalarda ateş, halsizlik, kırıklık ve sıvı-elektrolit kaybı gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle hastane şartlarında tedavi edilmelidir.
• Püstüler sedef: Bu tablo uzun sü­re önce başlamış klasik sedef hastalığı­nın gidişi sırasında görülebileceği gibi, ilk belirti olarak da ortaya çıkabilir. Lokalize veya generalize olabilir. Lokalize form simetrik olarak avuç içi ve ayak tabanlarında kızarık zemin üzerinde sarı püstüllerle karakterizedir. Başka bölgeler­de hiçbir hastalık belirtisi olmadan ta­ban ve avuçlarda püstüllü sedef hasta­lığına rastlanabilir. Generalize tipte ise, ateşle başlayıp 2-3 mm boyutlarındaki püstüller avuç içi ve ayak tabanı dahil tüm vücuda yayılır. Hastalığın püstüllü biçiminde bazen yüksek ateş ve halsiz­lik görülür. Hastanın genel durumu bo­zuktur ve hastalık ağır gidişlidir. Elektrolit dengesinde bozukluk, kalsiyum düşüklüğü gibi ciddi komplikasyonlar görülebilir. Ayak bileklerinde şişlik olabilir. Bu sistemik belirtiler, deri belirtileriyle paralel bir gelişme gösterir. Yoğun pullan­ma dönemlerinde sistemik belirtiler geriler, hatta kaybolur. Mukozalar püs­tüllü sedef hastalığından çok seyrek et­kilenir.
• Artrit Eklem Tutulumu: Eklem sedefi (psoriatik artrit): Tüm sedef tipleri içinde, hastaların en azından %5-8’inde eklem tutulumu da tabloya eklenebilir. Seronegatif bir artrit olup, genellikle deri tutulumundan sonra ortaya çıkar. Eğer deri tutulumu şiddetli ise daha yüksek sıklıkta görülür. Bazı hastalarda az sayıda ve küçük ek­lemlerde ağrıya rastlanırken, bazıların­da hemen hemen tüm eklemler yavaş ilerleyen bir biçimde etkilenip şişer. Sıklıkla el ve ayakların uç eklemleri ile diz ve ayak bileği tutulur. Yineleyen eklem iltihabı (artrit) nöbet­leri sonucu parmaklarda tipik biçim bozuklukları ortaya çıkar.

Prof. Dr. Nilgün Şentürk